वास्तु शास्र या विज्ञानाचा प्राचीन भारतीय संस्कृती द्वारा हजारों वर्षांपूर्वी खूप विस्तृतपणे अभ्यास केला गेला आहे आणि हे एक महत्त्वाचे वैदिक विज्ञान आहे. वास्तु शास्र ची उत्पत्ती ही मानवतेच्या कल्याणाचा आत्मा आहे आणि जीवनाचे समर्थन करण्यासाठी झाली आहे. मूळ शब्द `वास’ या शब्दाचा अर्थ “वस्ती करणे, निर्वाह करणे, राहणे, निवास करणे’’ असा आहे. वास्तु शास्र हे दिशा, ब्रम्हांडीय ऊर्जेचे विज्ञान आहे आणि मानवी जीवनावर ब्रम्हांडीय ऊर्जेचा कसा परिणाम होतो हे स्पष्ट करतो. वास्तु शास्र मनुष्यजातीला शिकविते की, परिस्थितीशी सामंजस्याने कसे राहता येईल.

घर असो किंवा सामुदायिक कार्यालय अथवा उद्योग किंवा संस्था असो, कोणत्याही जागेस 8 दिशा असतात. चार अनुकूल दिशा आणि चार कोपरे. प्रत्येक दिशेचे एक महत्त्व असते. उदाहरणार्थ, मुख्य द्वाराचे स्थान योग्य दिशेला असणे असे सूचित करते की तिथे राहणारे अथवा काम करणाऱ्या लोकांमध्ये आरोग्य, संपत्ती, संवाद (नातेसंबंध) इत्यादीच्या संदर्भात निश्चित योग्यता आहे.

दिशा –

एकूण 8 दिशा असतात. प्रत्येक दिशेचा मध्यबिंदू 45 अंशाचे अंतर असते किंवा दुसऱ्या शब्दात प्रत्येक दिशा 45 अंशात व्याप्त असतो.

घड्याळाचे काटे जसे फिरतात त्याप्रमाणे खालील दिशा असतात –

• उत्तर Uttarā
• उत्तर पूर्व – Aiśānī – ईशान्य
• पूर्व – Pūrvā
• दक्षिण पूर्व – Āgneyī – आग्नेय
• दक्षिण – Dakṣhiṇā
• नैऋत्य – दक्षिण पूर्व – Nairṛṛtā
• पश्चिम – Paścimā
• वायव्या – उत्तर पश्चिम – Vāyavyā

दिशांना शोधण्यासाठी होकायंत्राचा (कंपास) उपयोग कसा करायचा –

• होकायंत्राला तळहाताच्या मध्यावर ठेवावे ज्यामुळे होकायंत्र हलणार नाही.
• होकायंत्रातील लाल सुई उत्तर दिशेला निर्देश करेपर्यंत होकायंत्राला फिरवा.